Wzorzec czechosłowackiego wilczaka rozwija się tak samo jak krzyżówki wilka i psa. Pierwsza próba jego utworzenia miała miejsce w roku 1965 i odpowiadała ówczesnym warunkom i jakości krzyżówek (wilczaki przypominały wtedy bardziej owczarki niemieckie i taki był też wzorzec). Do ostatecznego opracowania wzorca doszło na wniosek przewodniczącego klubu hodowców mjr Rosíka, któremu za wzór posłużył pies Rep z Pohranièní Stráźe.

Ostatecznego opracowania wzorca dla FCI podjęli się ze strony słowackiej przewodniczący klubu mjr Franti¹ek Rosík, następnie panowie Jozef Sopuch i Oskár Dóra, z czeskiej strony przewodniczący komisji hodowlanej ppłk. Karel Hartl. Rozmowy odbyły się w Bratysławie 13.06.1989, Na konferencji FCI w Helsinkach wzorzec został uznany pod numerem 332 i czechosłowacki wilczak dołączył do ras, które są włączone do związku FCI z okresem próbnym 10 lat. Do ostatecznego zarejestrowania rasy doszło na konferencji FCI w Meksyku w roku 1999 i wtedy to zatwierdzono też najnowszą wersje wzorca.

Wzorzec wzorcem, ale jak najłatwiej rozpoznać typowego psa tej rasy? I jak najlepiej wybrać zwycięzcę na ringu? Dosyć łatwo - wilczak ma wyglądem zewnętrznym przypominać wilka. Nie może to być pies, który sprawia wrażenie, że jest jakaś mieszanka owczarka niemieckiego. Choć trzeba uważać - nie można się sugerować powszechnie dostępnymi zdjęciami wilków amerykańskich. Czechosłowackie wilczaki powstały w wyniku skrzyżowania wilka europejskiego (Canis lupus lupus) - i tak właśnie mają wyglądać. Dlatego najlepiej udać się do polskich ZOO, czy odwiedzić wilczy park, jak choćby. I bazować właśnie na uzyskanych obserwacjach.

Na co zwracać największą uwagę i czym wilczak różni się od innych ras?

Głowa jest najbardziej charakterystyczna dla każdej rasy. U wilczaków musi być widoczna różnica między psem a suką, gdyż niestety dość często zdarzają się suki zbyt samcze w wyrazie. Stosunek długości kufy do długości mózgoczaszki powinien wynosić 1:1,5, czyli kufa nie może być zbyt pociągła; zbyt długa (wąska, bardzo długa kufa to typowa cecha "włoskiego" typu). Głowa CzW jest klinowata - nie może być tępo zakończona, bo wtedy staje się zbyt "owczarkowata" i ciężka w wyrazie. Stop jest lekko zaznaczony, ale widoczny (brak stopu to częsta wada "holenderskiego" i "włoskiego" typu).

Charakterystyczny wyraz nadaje głowie jasna maska - biały kolor ciągnie się aż do nosa (ciemna końcówka pyska jest niepożądana i tolerowana jedynie u ciemnych psów; czarny kolor maski w zależności od intensywności jest nawet wadą dyskwalifikującą). Maska musi być dokładnie widoczna, kontrastowa - nie może być rozmyta, stąd u wilczaków ceni się rudo-brązowo-szare "wilcze" umaszczenie, gdyż głowa biało-szarych wilczaków wyrazem bardziej przypomina głowę Husky. Głowa wilczaka jest sucha, skóra musi dokładnie przylegać. Wargi powinny tworzyć cienką czarną linię - nie mogą być mięsiste, kąciki muszą być zamknięte. Otwarte, zwisające kąciki warg to typowa i bardzo poważna wada "ciężkiego" typu CzW.

Zęby wilczaka są doskonale rozwinięte - kły mają być długie, choć nie mogą wystawać spod warg. Zgryz nożycowy lub cęgowy. Dopuszcza się brak dwóch zębów P1 lub dwóch M3.

Uszy CzW są cienkie, trójkątne, obrośnięte sierścią i krótkie. I stojące - u CzW uszy stoją już u 5-6 tygodniowych szczeniaków. Zewnętrzny punkt nasady ucha i zewnętrzny kącik oka leżą na jednej linii. Uszy mogą mieć maksymalnie 1/6 wysokości psa w kłębie (co daje ok. 10-11 cm), ale dąży się do uszu mających 6-7 cm. Dosyć często (szczególnie u "ciężkiego" typu) pojawia się wadliwe ucho "owczarka" - duże, podłużne, jasno ubarwione, przyciągające uwagę.

Oczy muszą być skośnie osadzone i koniecznie jasne - preferuje się kolor złoty i kolor jasnego piwa. Wadą są oczy brązowe, czy nawet czarne.

Szyja powinna być nachylona do linii poziomej pod kątem 40° (może być trochę mniej, ale nigdy nie może przekroczyć tej wartości - wilczak nie może nosić głowy wysoko). Szyja nie może być zbyt długa - musi jedynie pozwolić by wilczak bez problemu mógł dosięgnąć ziemi. W ruchu szyja zawsze jest na noszona na poziomie grzbietu.

Ciało powinno być lekko prostokątne: według wzorca stosunek długości ciała do wysokość w kłębie powinien wynosić 10 : 9. Daje to indeks 111. Jednak wartość ta uważana jest ogólnie za maksymalną i często psy z formatem 111-112 dostają niższą ocenę na przeglądach hodowlanych (tzn. maks. "bardzo dobra"), gdyż pojawiają się u nich takie wady, jak krótkie nogi, mocne kątowanie, długie lędźwie. Dlatego według źródeł słowackich za idealny uważa się jednak indeks 108 i 0-11 zdecydowanie preferuje się psy trochę krótsze (czasem nawet prawie kwadratowe) i zwarte. CzW jest psem o mocnej kości - nie może jednak sprawiać masywnego wrażenia - wilczak składa się głównie z mięśni i futra i jest ogólnie psem lekkim, bo samce o wysokości 68-70 cm ważą jedynie 40-42kg.

Grzbiet wilczaka jest prosty, górna linia powinna lekko opadać. Typowe wady to zapadnięty grzbiet (zad wyżej od kłębu), który często spotyka się u zbyt masywnych wilczaków (typ "ciężki") oraz zbyt mocno opadająca górna linia (to typowa wada u typu "holenderskiego"). Kłąb jest dobrze umięśniony, ale nie może psuć górnej linii.

Klatka piersiowa jest u wilczaka charakterystyczna i typowa dla tej rasy. Powinna być płytka, nie może sięgać łokcia (głęboka klatka to poważna wada często spotykana u typu "owczarkowatego"), mieć kształt odwróconej gruszki i zwężać się w kierunku mostka tworząc klin. Wilczak nie ma "klaty" - koniec piersi (szczyt mostka) nie może sięgać dalej niż staw barkowy. Dla CzW szerokie, rozbudowane przedpiersie jest poważną wadą, gdyż wilki mają klatki piersiowe wąskie, które "tną głęboki śnieg, jak łódki" (szeroka klatka jest nieefektywna, działa jak spychacz, utrudniając w takich warunkach ruch).

łopatki ustawione są lekko z przodu, łokcie powinny być przylegające.

Przednie kończyny są też wizytówką rasy - wymagane są długie kości biegowe. Jest to jedna z ważniejszych proporcji w przypadku wilczaków: długość przedniej nogi do łokcia powinna wynosić 55% wysokości psa w kłębie (toleruje się nogi dłuższe, krótkie kości biegowe są jednak poważną wadą). Wilczaki są więc długonogie. Przednie nogi są proste, mocne, suche i co ważne ustawione dość blisko siebie - szeroki rozstaw przednich łap spowodowany szeroką klatką piersiową jest poważną wadą. Charakterystyczne jest także ustawienie przednich łap: mają być one lekko ustawione na zewnątrz (lekka postawa francuska).

Tylnie nogi odpowiadają przednim. Należy zwracać dużą uwagę, aby nogi nie były mocno kątowane i prostopadła linia spuszczona z końca kości kulszowej przebiegała przez środek stawu skokowego. Jest to o tyle ważne, że nadal pojawiają się osobniki zbudowane raczej jak owczarki niemieckie niż wilczaki. To "typowa" wada typu "holenderskiego" a szczególnie "włoskiego".

Ogon jest osadzony wysoko, pionowo zwisający w dół. Powinien być krótki - przejście między kolorem szaro-brązowym a czarnym nie powinno sięgać niżej niż staw skokowy. A jego noszenie? Ocena sprawia najwięcej problemu sędziom nie mającym kontaktu z rasą, bo ogon może, a nawet powinien być noszony "wesoło". Pewny siebie pies powinien nosić go na linii grzbietu. Przy pobudzeniu pies nosi ogon sierpowato wygięty w górę - mówi się, że samiec, który nie nosi tak ogona nie zasługuje na start w klasie championów, gdy oznacza to słaby charakter. Ale każda pozycja jest dobra oprócz jednej - nieprawidłowe jest noszenie ogona na brzuchu (to typowa cecha "włoskiego typu"). Oznacza zwykle także nieprawidłowy strachliwy charakter psa i w krajach pochodzenia rasy zwykle powoduje obniżenie oceny.

Sierść wilczaka musi być prosta, dobrze przylegająca. Wadą jest sierść odstająca na grzbiecie i zadzie - nastroszona. Wymaga się, aby sierścią pokryty był brzuch, wewnętrzna strona ud oraz wnętrze uszu. Na szyi sierść powinna tworzyć charakterystyczną dla wilków grzywę. Włos CzW powinien być twardy i szorstki w dotyku. Sierść miękka, wełnista jest nieprawidłowa. Sierść wilczaka ma różną długość - włos na kryzie, grzbiecie i ogonie jest czasem nawet dwa razy dłuższy niż na bokach ciała. Włos o tej samej długości (włos "długowłosego owczarka") jest nieprawidłowy, ale spotykany np. u "włoskiego" typu. Widoczna jest bardzo duża różnica między okrywą letnią i zimową - zdarzały się już gorsze oceny dla psów, które w lecie stale jeszcze miały szatę nietypową, bo gęstą, zimową.

Kolor - w ocenianiu wilczaka nie decyduje ani odcień szarości, ani ilość żółtego i brązowego pigmentu. Dopuszczony jest też kolor ciemnoszary (czarno-bialo-szary, bez brązu). Jednak nie spotyka się wilków europejskich całych szarych (nie mówiąc już o prawie białych, czy czarnych) - z tego powodu preferowane są jednak osobniki umaszczone tak jak ich dzicy przodkowie: mające sporą domieszkę rudego, brązu i koloru żółtego.

Wielkość i waga: średnia wysokość w kłębie dla tej rasy to 64 cm dla suki i 68 cm dla psa, choć minimum określone wzorcem to odpowiednio 60cm dla suk i 65cm dla psów. Mimo takiego wzrostu wilczaki są stosunkowo lekkie (świadczy też o tym budowa - wąska klatka, długie nogi, suchy typ) - suki ważą zwykle około 30kg, a psy 40 kg. Maksimum nie zostało wyznaczone, ale selekcje prowadzi się uważnie, bo wyższy wzrost połączony jest najczęściej z nietypową, zbyt ciężką i masywna budowa i z tego powodu jedynie bardzo nieliczne psy, które mają więcej niż 70 cm można uznać za typowe. Zwykle wyglądają one już bowiem jak typ "ciężki", co ma bardzo negatywny wpływ na użytkowość wilczaka (najlepsze psy użytkowe tej rasy są średniego lub niskiego wzrostu).

Ruch wilczaków to kolejna cecha charakterystyczna. Podczas ruchu głowa i szyja ustawiają się na jednej linii z grzbietem. Kłusujący wilczak "sznuruje" - jego nogi obserwowane z frontu nie poruszają się równolegle, ale ustawiają się w literę V - na śniegu wilczak pozostawia ślad w postaci jednej linii. W kroku typowy dla rasy jest inochód - często jest to sprawdzane na wystawach w krajach pochodzenia rasy i wilczaki oceniane są zarówno w marszu jak i w kłusie. Wilczak porusza się lekkim, harmonijnym kłusem, podczas którego nogi poruszają się tuż nad ziemią (wadą jest wyrzut nóg w górę; "hackney" spotykany w niektórych liniach typu "owczarkowatego"). Ruch wilczaka trzeba opisać jako "oszczędny" - przy mniejszej ilości kroków pokonuje on większą odległość, niż np. owczarek niemiecki. Dzięki temu może bez zmęczenia przebiec bez problemu i 100 kilometrów. Dlatego poruszający wilczak nie ma mocnego wyrzutu przednich łap (przy prawidłowym kątowaniu po prostu jest to fizycznie niemożliwe), nie jest wyciągnięty, ruch nie ma przyciągać uwagi. Wilczak płynie, ale widać, że porusza się jakby od niechcenia, że nie wymaga to od niego żadnego nakładu sił.

Charakter to zawsze najważniejsza rzecz. CzW są rasa nieufną, ale nie oznacza to ani strachliwości, ani nadmiernej agresji. Nie są przyjacielskie wobec obcych i nie "rzucają się w objęcia" (za wyjątkiem szczeniąt), nie są psami do towarzystwa i trzeba o tym pamiętać. Ale ocena wilczaka nie sprawia kłopotu - jak każdy pies użytkowy musi on mieć stabilny charakter i być pewnym siebie. Z tego powodu nie powinno się wysoko oceniać psów strachliwych, mimo, że często są bardzo spokojne w ringu, gdyż ze strachu boją się wykonać najmniejszy nawet ruch i rzucać w oczy. Nieprawidłowe jest też zdanie, że wilczaki po wilkach odziedziczyły strachliwy charakter i osobniki "czołgające" się po ringu z ogonem na brzuchu (typowa cecha typu "holenderskiego" i "włoskiego") w poważniejszych wypadkach powinny zostać zdyskwalifikowane.